Jaarberichten | 2022 | 2021 | 2020 | 2019 | 2018 | 2017 | 2016 | 2015 | 2014 | 2013 |

VERSLAG VAN HET BESTUUR OVER 2019

Zoals elk jaar doet het bestuur verslag van hetgeen zich in het afgelopen jaar heeft voorgedaan en wat door het bestuur is aangepakt.

De Over Hoop Prijs

In mei 2017 besloot het bestuur een jaarlijkse prijs ‘ten algemenen nutte’ in het leven te roepen bestaande uit een trofee en een bedrag ter grootte van 25.000 euro voor een vernieuwend initiatief in het voorafgaande jaar. Deze prijs, de Over Hoop Prijs, werd over het jaar 2017 toegekend aan Sociëteit SEXYLAND in Amsterdam, waar iedere dag aan een ander onderdak wordt geboden om er een bepaald initiatief te ontplooien.

Voor de Over Hoop Prijs 2018 werden, zoals in 2017, paginagrote advertenties geplaatst: op 24 december 2018 in NRC Next en NRC Handelsblad, op 27 december 2018 in Het Parool en op 29 december 2018 in de Volkskrant. De plaatsing werd op 19 januari 2019 herhaald in NRC Next, NRC Handelsblad en in de Volkskrant. De kern van de advertentie luidde:

Wie bracht in 2018 in ons land in de relatie tussen cultuur en maatschappij een grensverleggende ontwikkeling tot stand of lanceerde een vernieuwend idee?
Welke persoon of organisatie haalde in onze samenleving op sociaal cultureel gebied in positieve zin iets wezenlijks overhoop?
Het meest innovatieve en sympathieke initiatief wordt door Stichting Over Holland beloond met de Over Hoop Prijs van 25.000 euro.

De jury – voor 2018 bestaande uit Jan Christiaan Braun (voorzitter), Irma Boom, Sacha Bronwasser, Aukje Dekker, Chris Keulemans en Rixt Hulshoff Pol – ontving 167 voordrachten.
Uit een verrassend breed scala aan grote en kleinere constructieve en vernieuwende initiatieven koos de jury unaniem voor de Bedside Singers Amsterdam.

De Bedside Singers Amsterdam is een koor dat mensen toezingt die op de drempel van leven naar dood verkeren. In de laatste levensfase bieden zij een moment van ontspanning, schoonheid en bezinning. Drie á vier zangers komen zingen aan bed; thuis, in het verpleeghuis of in het hospice. De liedjes zijn voor dit doel geschreven of uitgekozen. De lengte en keuze ervan wordt in overleg met de stervende, de familie of de verzorgende bepaald. Het zingen is kosteloos.
Op 13 juni 2019 werd het juryrapport op de website overhoop.org bekend gemaakt met daarin als verantwoording:

‘De jury was onder de indruk van de eenvoud, de bezieling en de belangeloosheid van dit initiatief. Vrij van religieuze waarden – maar met respect voor de overtuiging van de stervende – wordt op diep-menselijk niveau, via muziek en de meest directe en persoonlijke van alle instrumenten, de menselijke stem, een bijzonder moment van verbinding gecreëerd. Dit kan voor de stervende en de familieleden of verzorgende aangrijpend zijn. Het vergt dan ook veel van de emotionele intelligentie van de zangers.
De Bedside Singers Amsterdam eren de waardigheid van het leven en normaliseren tegelijkertijd de dood door zich er met open vizier op te richten. Dat raakte de jury.’

Naast de Bedside Singers Amsterdam stonden op de shortlist van zeven: Jerzy Gawronski in Amsterdam, Hortus Oculus: Tuin der Blinden in Delft, Migrantenmuseum Heerlen, Stichting Urgenda in Amsterdam, Sic transit gloria mundi in Utrecht, en Under the Toer in Friesland.

Op 13 juni 2019 plaatste het ANP een bericht op het net dat alom door de media werd opgepakt. Daarnaast verscheen op 14 juni 2019 een artikel in de Volkskrant en op 24 juni 2019 een artikel in Trouw. De Over Hoop Prijs 2018 werd op 24 juni 2019 in Sociëteit SEXYLAND door de jury aan de Bedside Singers Amsterdam overhandigd.

Openbaar Kunstbesef en Seinpost Over Holland


Op 15 november 2018 werden door het bestuur de begrippen Openbaar Kunstbesef en Seinpost Over Holland als merken gedeponeerd en als domeinnamen geregistreerd. Dit onder meer vanwege het feit dat onder deze paraplu door het bestuur op 14 november 2018 op de buitenplaats Over Holland aan de heer Mark Jansen van NS Stations en de heer Jan-Willem Gefken, directeur van het Centraal Station in Amsterdam, het voorstel werd gedaan om van het voormalige seinhuis op het Amsterdamse CS een cultureel baken te maken. Op tafel lagen twee visualisaties en een offerte:

‘Seinpost Over Holland op het Amsterdamse CS geeft hoopvolle signalen af over het culturele en maatschappelijke landschap in Nederland. Variërend van aankondigingen, oproepen en suggesties, tot wijze uitspraken over het leven en onze relatie tot anderen. Reizigers worden dagelijks geconfronteerd met intrigerende combinaties van woord en beeld, te zien vanaf de verschillende perrons. Zo doet het voormalige seinhuis op perron 13 de komende jaren dienst als een cultureel baken om mensen die op reis zijn even te laten glimlachen, te laten twijfelen, hoop te bieden, te laten na denken en zich te verwonderen.

Kunst en cultuur in de openbare ruimte kent vele verschijningsvormen, maar die staan steeds meer onder druk vanwege slinkende budgetten. Veelal zijn de spaarzame uitingen om ons heen tot niet veel meer verworden dan een sluitpost in plaats van een inspirerende seinpost. Hieraan wil Stichting Over Holland iets doen.

Het voormalige seinhuis, deze plek op een kruispunt van lijnen in de culturele hoofdstad van ons land, biedt een uitgelezen kans om elke dag even de aandacht te verleggen en de zinnen te prikkelen. Van hieruit kunnen culturele signalen letterlijk en figuurlijk ver reiken door in ieders gedachten mee te reizen op weg naar een volgende bestemming. Al doende bezorgen de NS en Stichting Over Holland aan de onderweg zijnde reizigers dagelijks, als een bijzondere dienstverlening, wat extra zin en verbeelding.

Het seinhuis krijgt een schilderbeurt in zwart/grijs halfmat om als een ‘stealth’ object zijn industriële schoonheid te onderstrepen. Aan de bovenkant komt aan de vier zijden het logo SEINPOST OVER HOLLAND. Achter de ramen van de bovenbouw worden led schermen geplaatst bedoeld voor afbeeldingen, animaties en clips. Onder de bovenbouw komt rondom een strook schermen waarop teksten en afbeeldingen voorbijglijden. De teksten in zwarte letters voor het Nederlands en in blauwe letters voor het Engels. De lichtkrant steekt onder alle overkappingen van het station uit en is zichtbaar vanaf verder weg gelegen perrons.

Een door Stichting Over Holland samengestelde redactieraad van smaakmakers en scherpzinnige denkers maakt de selecties van teksten, afbeeldingen en clips die in directe relatie tot elkaar kunnen staan. Uitgangspunt voor deze cultuurkrant: elke dag een andere basistekst. Thema’s kunnen zijn: reizen, het onderweg zijn, nieuwe ontmoetingen, de aard van kunst en cultuur, nieuwsgierigheid, je verplaatsen in een ander, de schoonheid van het onbekende. Platte tegeltjeswijsheden worden vermeden of op hun kop gezet. Daarbij is het aanspreken van reizigers die niet gewoon zijn een gedicht te lezen of een museum, theater of concert te bezoeken, het belangrijkste doel.

Culturele instellingen uit het hele land worden uitgenodigd om met voorstellen en materiaal te komen. De redactieraad beslist over het al dan niet uitseinen ervan en doet de instellingen suggesties om een platte culturele marketing te voorkomen. Bovendien biedt het die instellingen een kans om de kunstenaars met wie zij werken te laten meedenken over hoe hun werk naar buiten te brengen in een openbare ruimte met veel wachtenden en haastige passanten.’

Op 26 november 2018 werd dit voorstel door het bestuur nog aangevuld met:

‘Seinpost Over Holland: sporen voor de geest

De NS verzorgt openbaar vervoer, het komt overal in Nederland en vervoert iedereen – dat is een uiterst democratisch en openbaar model.

Stichting Over Holland streeft met Seinpost Over Holland naar een nieuwe, hedendaagse vorm van Openbaar Kunstbezit: het ‘Openbaar Kunstbesef’. Door het verspreiden van culturele boodschappen in beeld en tekst wordt er gewerkt aan een hernieuwd besef dat kunst en cultuur van essentieel belang zijn en dat ze bovendien ons allemaal toebehoren. Dit kunstbesef wordt verder gedragen in en door de reiziger. Te beginnen op perron 13 van het Centraal Station in Amsterdam, en van daaruit vertrekkend, spoor-vormend, naar de rest van het land.

Gevoel voor openbaar kunstbezit en kunstbesef zit in het DNA van de NS. Lang waren er reproducties van kunstwerken in treinen te zien (het is opmerkelijk hoe vaak hier nog aan wordt gerefereerd); nu faciliteert de NS onder meer openbare piano’s op stations en draagt zij met veel succes de literaire NS Publieksprijs uit en sponsort zij de Nationale Gedichtendag.

De combinatie kan vruchtbaar zijn. Stichting Over Holland heeft de wil, de creativiteit en de denk- en daadkracht om het openbaar kunstbesef op eigentijdse wijze gestalte te geven en uit te bouwen. De NS heeft daarvoor het imago, het netwerk, de locaties en het publiek.’

Het aanbod van het bestuur aan NS Stations hield in dat Stichting Over Holland de kosten van de led-schermen, het uitzendmateriaal en de uitzendingen gedurende de looptijd van de overeenkomst op zich zou nemen. De uitdrukkelijk gestelde voorwaarde daarbij was: redactionele vrijheid, zij het binnen afgestemde kaders.

In de bestuursvergadering van 10 januari 2019 werd besloten om het begrip Openbaar Kunstbesef in den lande te gaan lanceren en de diverse mogelijkheden te gaan beproeven, dus ook in hoeverre dit begrip middels
NS Stations en Seinpost Over Holland zou kunnen worden uitgedragen.

Culturele instellingen

Een belangrijk onderdeel van het voorstel van Stichting Over Holland aan
NS Stations was dat culturele instellingen uit het hele land zouden worden uitgenodigd om met voorstellen en materiaal voor Seinpost Over Holland te komen.

Op 13 november 2018 zegde de directeur van het Rijksmuseum, de heer Taco Dibbits, de volle medewerking van zijn museum aan dit project toe; op
11 december respectievelijk op 14 december 2018 volgden de directeur van het Museum Boijmans van Beuningen in Rotterdam, de heer Sjarel Ex, en de directeur van het Gemeentemuseum Den Haag, de heer Benno Tempel. Op
28 februari 2019 reageerde de directeur van het Kröller-Müller Museum in Otterlo, mevrouw Lisette Pelsers, op het plan met de woorden: ‘geweldig, we zijn wild enthousiast, we doen mee!’ En op 7 november 2019 sloot de directeur van het Stedelijk Museum in Amsterdam, de heer Rein Wolfs, zich hierbij spontaan aan. Na de reacties van deze vijf toonaangevende musea was het geen al te boude voorspelling dat vele andere Nederlandse musea zouden volgen.

Naast de aangesproken museumdirecties omarmde ook de directeur van de Filmacademie in Amsterdam, de heer Bart Römer, het plan. Niet alleen wilde hij zijn eindexamenkandidaten gaan uitdagen kwalitatief hoogwaardig materiaal voor de Seinpost te maken onder de noemer ‘visuele poëzie’
– materiaal dat vervolgens op bruikbaarheid zou worden getoetst – maar
ook stelde hij voor een bijeenkomst te beleggen met de directeuren van de andere kunstacademies in ons land om voor Seinpost Over Holland tot een gezamenlijke aanpak te komen en uit te werken hoe dit project in de komende jaren in het studieplan kan worden opgenomen en of er een eindexamen opdracht van kan worden gemaakt dan wel dat afgestudeerden erbij worden betrokken. Op 6 december 2019 kwamen daartoe in de Koninklijke Wachtkamer van het Amsterdamse CS vertegenwoordigers van vier Hogescholen voor de Kunsten bijeen: de heer Bart Römer van de Filmacademie in Amsterdam, mevrouw Dieuwertje Komen van de Academie voor Kunst en Vormgeving St. Joost in Breda en in Den Bosch, de heer René Verouden van de Willem de Kooning Academie in Rotterdam, en de heer Tarik Yousif van de HKU in Utrecht. Afgesproken werd dit positief te gaan oppakken en het gesprek in januari in Rotterdam af te ronden.

Praktische uitwerking

Ondertussen onderzocht het bestuur bij drie verschillende led-scherm leveranciers de technische opties en hun prijsstellingen. Tenslotte werd
met de meest reële van hen het seinhuis verschillende malen bezocht. Die bezoeken resulteerden in een uitgewerkt plan met een reeks 3D tekeningen van de nieuwe situatie.

Van haar kant gaf NS Stations, na een inleidende bespreking op 27 maart 2019, het Architectenbureau Braaksma & Roos op 1 mei 2019 opdracht om voor de restauratie van het seinhuis een advies, ontwerp en bouwaanvraag op te stellen. Na een reeks van samenkomsten met het bestuur mondde een en ander uit in een advies van 19 augustus 2019 van 19 pagina’s met als titel: ‘Seinpost Over Holland, van seinhuis tot cultureel baken op Station Amsterdam Centraal.’

Dit advies werd door NS Stations op 17 september 2019 aan de Supervisoren van de gemeente Amsterdam voorgelegd die op het initiatief van Stichting Over Holland en de ingediende plannen uiterst positief reageerden.
Op 7 november 2019 berichtte NS Stations dat het investeringsvoorstel voor Seinpost Over Holland door de directie was goedgekeurd en dat een aannemer begin januari 2020 zou worden uitgenodigd.

Vastlegging samenwerking NS Stations

Op 25 januari 2019 ontving het bestuur een concept Letter of Intent van
NS Stations met betrekking tot Seinpost Over Holland waarna partijen gedurende verschillende maanden met elkaar hebben overlegd over de wijze van samenwerking en de precieze uitwerking daarvan. Er zijn meerdere concepten van de Letter of Intent heen en weer gegaan.

Het bestuur ontving op 28 augustus 2019 van NS Stations plotseling een concept Letter of Intent waarin stond opgenomen dat de content alleen maar zou worden beoordeeld door de in te stellen redactieraad en dat de content alvorens te worden gecommuniceerd ter goedkeuring aan NS Stations diende te worden voorgelegd. Dit was een onwerkbare situatie en het bestuur heeft NS Stations daarop laten weten dat (onder andere) met die voorwaarde het concept voor de Letter of Intent niet aanvaardbaar was. Naar overtuiging van het bestuur diende de redactieraad de content vast te stellen en bij twijfel over een item met NS Stations te overleggen:

‘De content zal worden vastgesteld door een door Stichting Over Holland in te stellen redactieraad. De redactieraad zal bij de beoordeling van de content nadrukkelijk rekening houden met de bijzondere aard van station Amsterdam Centraal als druk bezocht (internationaal) vervoersknooppunt alsmede de bijzondere publicitaire en politieke kwetsbaarheid van NS Stations alsmede NS Groep N.V. De content mag niet strijdig zijn met de goede zeden en de openbare orde, hetgeen in ieder geval betekent dat de content niet racistisch, religieus of van partijpolitieke aard mag zijn, niet mag oproepen tot geweld, geen haat mag zaaien en evenmin de goede naam van het NS concern mag aantasten. Bij twijfel zal de redactieraad over het desbetreffende item met de NS overleggen, die daarvoor een contactpersoon zal aanstellen. De NS kan in dat geval haar goedkeuring alleen onthouden, indien de content niet voldoet aan de hiervoor genoemde criteria.’

Op 23 december 2019 werd duidelijk dat NS Stations bleef vasthouden aan een beoordeling van de content door een redactieraad en verlangde dat Stichting Over Holland ‘op eerste verzoek van NS Stations aan haar inzicht zal geven in de door haar te communiceren content, zodat NS Stations zich een oordeel kan vellen over de mate waarin de content voldoet aan de hiervoor genoemde criteria.’ In de begeleidende email van 23 december 2019 verklaarde NS Stations bovendien: ‘NS Stations neemt uitdrukkelijk geen zitting in de redactieraad.’ Daarop heeft het bestuur om een nadere uitwerking gevraagd van de door NS Stations verlangde goedkeuringsprocedure.

Museum Overholland


In het verslagjaar is in opdracht van het bestuur voortgegaan met het bijeenbrengen en digitaliseren van al het materiaal dat betrekking heeft op de geschiedenis van het Museum Overholland in Amsterdam en van het museum ‘extra muros’.

Jaarcijfers 2019 >